Windenergie en zonne-energie

Het jaargemiddeldegeluidniveau drukken we uit in L_den: Level Day, Evening, Night. L_den is het logaritmische gemiddelde van het geluidniveau overdag, in de avond en ’s nachts. Om dit gemiddelde te bepalen gebruiken we het volgende in de berekening:

• Het jaargemiddelde geluidniveau van de dagperiode L_day , de avondperiode L_evening en de nachtperiode (dit is de L_night).
• De duur van de dag- avond- en nachtperiode. Dagperiode 07:00 - 19:00 uur, avondperiode 19:00 - 23:00 uur en nachtperiode 23:00-07:00 uur.
• We tellen voor de avondperiode 5 decibel bij het geluidniveau op en voor de nachtperiode 10 decibel. Dit is om omwonenden extra te beschermen voor geluidoverlast in de avond en nacht. Dan ervaren mensen eenzelfde geluidniveau namelijk als meer storend dan overdag.

Voor windturbinegeluid geldt een jaargemiddelde geluidbelasting. Deze jaargemiddelde geluidbelasting berekenen we op de gevels van woningen. Deze waarde moet voldoen aan de geluidnorm. Deze geluidnorm is opgenomen in het Activiteitenbesluit en stelt het volgende:

• Een jaargemiddelde geluidbelasting van 47 decibel L_den. Ter vergelijking: de voorkeursgrenswaarde voor wegverkeer is 48 decibel L_den.
• Een jaargemiddelde nachtwaarde van 41 decibel L_night.

Nee. De wetgever heeft bepaald dat alleen geluidgevoelige gebouwen en geluidgevoelige terreinen beschermd zijn. Geluidsgevoelige gebouwen zijn:

• woningen 
• onderwijsgebouwen 
• ziekenhuizen, verpleeghuizen, verzorgingstehuizen, psychiatrische inrichtingen 
• kinderdagverblijven 

Geluidsgevoelige terreinen zijn:

• woonwagenstandplaatsen
• ligplaatsen bestemd voor woonschepen

Het meten van geluid van windturbines is wettelijk geregeld in geregeld in het Reken- en meetvoorschrift windturbines. We meten het geluid van windturbines op korte afstand van de turbines. Deze afstand is gelijk aan de tiphoogte van de windturbine. De geluidmetingen voeren we uit bij verschillende windsnelheden. Hiermee bepalen we vervolgens de geluidproductie van de windturbine bij verschillende windsnelheden. Dit resulteert in een zogenaamde bronsterktecurve. Deze gegevens gebruiken we vervolgens voor:

• het berekenen van het jaargemiddelde geluidniveau bij woningen
• controleren van fabrikantgegevens

Dit berekenen we. Om het geluidniveau van windturbines te bepalen, maken we een rekenmodel. Dit doen we op basis van de volgende onderdelen:

• Geluidproductie van de windturbine - Hoeveel geluid maakt de windturbine bij de verschillende windsnelheden?
• Het windprofiel van het KNMI - Hoe vaak komen de verschillende windsnelheden voor? En op welke hoogte?
• Het soort ondergrond van de omgeving - Is deze zacht en absorbeert hij geluid? Of is deze hard en weerkaatst hij geluid?

Met het rekenmodel bepalen we de jaargemiddelde geluidbelasting op de omliggende woningen. Geluid berekenen we volgens het wettelijk voorgeschreven ‘Reken- en meetvoorschrift windturbines’.

Het jaargemiddelde geluidniveau bij woningen maken we zichtbaar met geluidcontouren. Hiervoor vertalen we het berekende jaargemiddelde geluidniveau in afstanden op een kaart. Op de contour van jaargemiddeld 47 decibel L_den is het hoogst mogelijke geluidniveau dat je daadwerkelijk van de windturbine kunt horen 44 à 45 decibel (dB(A)). Dat is de geluidbelasting wanneer de turbine maximaal draait en het meeste geluid produceert.

Dit hoogst hoorbare geluidniveau is lager dan de rekenkundige jaargemiddelde geluidbelasting van 47 decibel L_den. Deze waarde is namelijk rekenkundig hoger door de strafcorrecties voor de avond en nachtperiode van respectievelijk 5 en 10 decibel (zie ook de vraag 'Wat betekenen L_den en L_night?'). Het is dan ook geen direct meetbare waarde.

Windturbines zijn een gedeelte van de tijd niet of nauwelijks hoorbaar:

• Staan ze stil? Dan zijn ze dus ook stil.
• Waait het hard? Dan maken de turbines meer geluid. Maar ook de omgeving maakt dan meer geluid. Dit maskeert het geluid van de turbines.

Als de turbines maximaal draaien is het hoogst mogelijke geluidniveau dat je daadwerkelijk van de windturbine kunt horen 44 à 45 decibel (dB(A)) op de plek waar we 47 decibel L_den berekenen.

Laagfrequent geluid is voor mensen mogelijk hoorbaar geluid met lage frequenties. Hiermee worden meestal de frequenties van 20 tot ongeveer 100 Hertz bedoeld. Uit praktijkmetingen en de literatuur blijkt dat windturbines geen bijzonder laagfrequent geluid produceren in vergelijking met andere geluidbronnen. Bij de beoordeling van het normale geluid worden ook de lage frequenties meegenomen. De norm voor normaal geluid beschermt daardoor ook voor laagfrequent geluid.

Tot nu toe is in de meeste studies geen rechtstreeks verband aangetoond tussen windturbinegeluid en gezondheidseffecten zoals slaapoverlast, hoge bloedruk, en ziektes. Daarnaast is ook geen direct wetenschappelijk bewijs gevonden voor een verband tussen laagfrequent geluid van windturbines en gezondheidseffecten. Er is wetenschappelijk veel kritiek op de enkele studies die wél bewijs voor zulke effecten vonden.

Geen directe gezondheidseffecten dus. Blootstelling aan windturbinegeluid kan echter wél hinder veroorzaken. Het is mogelijk dat die hinder zich uit in irritatie, boosheid en onbehagen. De geluidbelasting, zichtbaarheid van de windturbine(s), persoonlijke omstandigheden en direct economisch baten dragen bij aan de mate van hinder die wordt ervaren.

Ervaar je geluidoverlast? Dan kun je een verzoek om handhaving bij de gemeente indienen. De gemeente voert een controle van de jaargemiddelde geluidbelasting uit én bekijkt of deze binnen de norm valt. De gemeente kan ook met metingen een controle van de geluidproductie van de windturbine uitvoeren en vergelijken met de gegevens van de fabrikant. Valt de geluidbelasting niet binnen de norm? Dan moet de exploitant van de windturbine dit oplossen.

Als een turbine teveel geluid produceert dan kan deze verlaagd worden met noise-mode instellingen. Dit zijn instellingen aan de turbine waarmee de rotatiesnelheid vermindert. Hiermee produceert de turbine bij bepaalde windsnelheden minder geluid. Deze maatregel heeft uiteraard ook effect op de vermogensopbrengst van de turbine. 

Een andere maatregel is het aanbrengen van zaagtanden op de bladen. Deze zogenaamde serrated trailing edges verlagen de geluidproductie van de turbines, zonder dat dit effect heeft op de vermogensopbrengst. Deze optie wordt tegenwoordig meestal al standaard meegenomen bij nieuwe turbines.

Slagschaduw levert geen gezondheidsrisico’s zoals bijvoorbeeld epilepsie. Daarvoor wisselen donker en licht elkaar te langzaam af. De flikkerfrequentie van moderne windturbines is lager dan 2,5 hertz.

De maximale hoeveelheid slagschaduw op een woning is wettelijk geregeld. Gemiddeld mag op een woning 17 dagen méér dan 20 minuten slagschaduw optreden. Wordt dit overschreden? Dan moet de turbine uitgerust zijn met een stilstandregeling.

Met een rekenmodel genaamd Windpro bepalen we de 6 uur (17 keer 21 minuten) verwachte slagschaduwcontour. Het rekenmodel berekent hoeveel potentiele slagschaduw in de omgeving optreedt. Deze potentiële schaduwduur is een theoretisch maximum. 

De verwachte slagschaduwduur berekenen we door correcties toe te passen voor onder andere zonneschijn en windrichting. Binnen de berekende 6 uur verwachte slagschaduwcontour liggen woningen waar mogelijk niet voldaan wordt aan de norm. Bij deze woningen onderzoeken we specifiek hoeveel dagen met meer dan 20 minuten slagschaduw optreedt per jaar.

Voldoet de windturbine of de combinatie van windturbines niet aan de slagschaduwnorm bij woningen? Dan is een stilstandregeling verplicht. Deze stilstandregeling zet de windturbine stil als er slagschaduw op kan treden bij een woning én de zon op dat moment schijnt. Zo vermindert de stilstandregeling de slagschaduw en wordt voldaan aan de wettelijke norm. Een stilstandregeling betekent echter niet dat nooit slagschaduw op kan treden bij een woning. Wel zijn hiermee de langste en meest hinderlijke slagschaduwmomenten voorkomen.

Ook bestaat de mogelijkheid dat de zon reflecteert in de wieken van de windturbine. Dan is er sprake van lichtschittering. De windturbine is zo veel mogelijk voorzien van niet-reflecterende materialen of coatinglagen. Dit is wettelijk voorgeschreven.

Dit is sterk afhankelijk van de positie van de woning ten opzichte van de positie van de turbine(s). Staat de woning ten (noord)westen van de turbine(s), dan treedt de slagschaduw op in de (vroege)ochtend. Staat de woning (noord)oosten van de turbine(s), dan treed de slagschaduw op in de middag of avond.

Het verschilt ook per seizoen waar de slagschaduw precies optreedt. Dit komt omdat de zon in de zomer noordelijker opkomt en ondergaat. Ook staat de zon in de zomer hoger aan de hemel. De slagschaduw reikt daardoor ‘s zomers verder in zuidelijke richting in de vroege ochtend en in de avond, maar tijdens het middaguur komt de slagschaduw dan niet ver. De zonsopkomst en zonsondergang zijn in de winter zuidelijker. Ook staat de zon lager aan de hemel. Hierdoor reikt de slagschaduw ‘s winters verder in noordelijke richting, ook tijdens het middaguur.

Wanneer en hoeveel slagschaduw hangt dus sterk af van de positie van de woning ten opzichte van de windturbine.